Bacteria

โรคติดเชื้อสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส(STREPTOCOCCUS SUIS)

ลักษณะโรค 

          เป็นโรคติดเชื้อแบคทีเรียเฉียบพลัน เกิดจากเชื้อแบคทีเรีย (Streptococus suis )

       

       เกิดจากเชื้อแบคทีเรีย Streptococcus suis ในสกุล Streptococcus ในตระกูล Streptococcaeae ย้อมติดสี แกรมม่า รูปกลม ถูกจัดอยู่ใน Lancefield กลุ่ม D, R หรือ S สามารถสร้างแคปซูลและสลายเม็ดเลือดแดง มีการจัดแบ่งเชื้อตามลักษณะของ Capsular Antigen เป็นซีโรไทป์ (Serotype) ต่าง ๆ ถึง 29 Serotypes ปัจจัยที่มีผลต่อความรุนแรงในการก่อโรคของเชื้อแต่ละซีโรไทป์จะแตกต่างกัน โดยขึ้นอยู่กับสาร Muramidase-released protein (MRP) และ Extracellular protein (EP) ซึ่งพบว่า ซีโรไทป์ที่มีความรุนแรงสูงในการก่อโรคในคนคือ Serotype 2 และ 1 ตามลำดับ    

        เชื้อแบคทีเรีย Streptococus suis เป็นเชื้อที่อยู่ในโพรงจมูกและต่อมน้ำลายของหมู เชื้อดังกล่าวพบได้ในหมูทั่วไปจนกลายเป็นเชื้อประจำถิ่น เมื่อหมูอยู่ในภาวะเครียด เช่น อยู่ในที่แออัด อากาศชื้นหรือหนาวจากฝนตกหนัก ภูมิคุ้มกันของหมูจะลดลง เชื้อดังกล่าวจึงฉวยโอกาสเข้าสู่กระแสเลือดทำให้หมูป่วยหรือตาย ส่วนเชื้อดังกล่าวเข้าสู่คนได้ 2 วิธี คือ เมื่อร่างกายคนมีแผลไปจับต้องหมูและกินเนื้อหมูหรือเลือดสด

อาการของโรค 

       อาการที่พบได้บ่อย คือ อาการของเยื่อหุ้มสมองอักเสบ เช่น ไข้ปวดศีรษะ คอแข็ง อาเจียน กลัวแสง สับสน ผู้ป่วยส่วนใหญ่สูญเสียการได้ยิน จนถึงขั้นหูหนวกถาวร ผู้ป่วยบางรายมีอาการเวียนศีรษะ ข้ออักเสบเนื้อเยื่อใต้ผิวหนังอักเสบ (cellulitis) ในรายที่มีอาการติดเชื้อในกระแสโลหิตจะมีผลต่ออวัยวะต่างๆ เช่น ตับไต เยื่อบุหัวใจอักเสบ ปอดอักเสบ ลูกตาอักเสบ มีผื่นจํ้าเลือดทั่วตัวและช็อก หลังจากที่หายจากอาการป่วยแล้ว อาจมีความผิดปกติของการทรงตัวและการได้ยินการยืนยันการวินิจฉัยโรคโดยการตรวจพบเชื้อจากนํ้าไขสันหลัง เลือด หรือของเหลวจากข้อ (joint fluid) ส่วนใหญ่อาการของผู้ป่วยเยื่อหุ้มสมองอักเสบจะคล้ายกับการติดเชื้อจากสเตร็พโตค็อกคัส นิวโมเนีย (Streptococcuspneumoniae) หรืออาการแบบกึ่งเฉียบพลัน (subacutemeningitis) จะคล้ายกับผู้ป่วยเยื่อหุ้มสมองอักเสบจากวัณโรคองค์ความรู้ (Factsheet) เรื่อง โรคติดต่ออุบัติใหม่

ระยะฟักตัวของโรค 

        ระยะฟักตัวของโรคประมาณไม่กี่ชั่วโมงถึง 3 วัน ขึ้นอยู่กับปริมาณ ทางเข้าของการติดเชื้อและพื้นฐานสุขภาพผู้ป่วย ไม่มีรายงานการติดต่อระหว่าง

คน

การวินิจฉัยโรค 

·  ทำการทดสอบการเฟอร์เมนต์นํ้าตาล Cystinetrypticase soy agar (CTA) 1% กรณีเชื้อกลุ่มStreptococcus ทดสอบทางชีวเคมีอื่นๆ อ่านผล24-48 ชม. ซึ่งเป็นวิธีที่ใช้กันแพร่หลายในห้องปฏิบัติการจำแนกชนิด โดยเทียบผลกับตารางการตรวจวิเคราะห์

· การจําแนก serotype ด้วยวิธี PCR :กรณีที่เพาะเชื้อขึ้นละตรวจวิเคราะห์ยืนยันเป็น Streptococcussuis ให้สกัด DNA จากเชื้อโดยตรง โดยวิธีใช้สารเคมี จากนั้นนํามาทําการทดสอบหา DNA ที่จําเพาะต่อ Streptococcus suis หรือ DNA ที่จําเพาะต่อserotype 1, 2, ½ หรือ 14 ด้วย Primer จําเพาะ

·  การทดสอบความไวต่อยาต้านจุลชีพ โดยตรวจ หาความไวต่อยาด้วยวิธี Disk diffusion บน Mueller-Hinton หรือ Mueller-Hinton sheep blood agar ตามวิธีของ NCCLS ต่อยา 5 ชนิด และ Streptococcus pneumoniae สามารถตรวจหาค่า Minimum inhibition concentration (MIC) ด้วย E-test บน Mueller-Hinton sheep blood agar ตามวิธีของ NCCLS ต่อยา Penicillin และ Cefotaxime (3rd general Cephalosporins)

·    การตรวจหาเชื้อจากสิ่งส่งตรวจโดย PCR : เป็นการ ตรวจหา DNA ของเชื้อแบคทีเรียที่สงสัย จาก CSF หรือ Hemoculture โดยตรงของเชื้อกลุ่ม Streptococcus pneumoniae, Streptococcus agalactiae และ Streptococcus suis กรณี ต้องการผลเร่งด่วนหรือไม่สามารถเพาะเชื้อขึ้น เนื่องจากตัวอย่างไม่เหมาะสม เช่น เก็บตัวอย่างที่ อุณหภูมิตํ่าก่อนส่งตรวจวิเคราะห์ ซึ่งต้องสกัด DNA ก่อนโดยสารเคมี

การรักษา          

แนวทางการรักษาผู้ป่วย แบ่งเป็น 2 ลักษณะ คือ การดูแลรักษาแบบทั่วไป และการรักษาเฉพาะโรค

การดูแลรักษาผู้ป่วยโดยทั่วไป

       การดูแลรักษาผู้ป่วยตามอาการเพื่อให้ผู้ป่วยมีอาการดีขึ้น ประกอบด้วยการรักษาแบบประคับประคอง เช่น มีไข้ให้ยาพาราเซตามอล (Paracetamol) ลดไข้ โดยหลีกเลี่ยงการให้แอสไพริน (Aspirin) โดยเฉพาะในเด็ก การให้อาหารและนํ้า กรณีที่ผู้ป่วยไม่สามารถรับประทานอาหารได้หรือมีอาการคลื่นไส้อาเจียนมาก นอกจากนี้ควรเฝ้าติดตาม Vital signs อย่างใกล้ชิด

การรักษาเฉพาะโรค สําหรับการรักษาเฉพาะนั้นขึ้น กับตําแหน่งของโรค ดังนี้

·      เยื่อหุ้มสมองอักเสบ ยาปฏิชีวนะเป็นตัวเลือก อันดับแรก คือ เพนิซิลลิน จี โซเดียม (Penicillin G Sodium; PGS) ในขนาด 12-16 ล้านยูนิต ต่อวัน

·     การติดเชื้อของผิวหนังและเนื้อเยื่ออ่อนและ ภาวะ Sepsis เช่นเดียวกันกับการรักษาเยื่อหุ้ม สมองอักเสบ ยาปฏิชีวนะที่เป็นตัวเลือกอันดับ แรก ได้แก่ เพนิซิลลิน จี โซเดียม (Penicillin G Sodium; PGS)

·     การติดเชื้อของลิ้นหัวใจ หลักการรักษาลิ้นหัวใจ ติดเชื้อจาก viridans streptococci โดยให้ ดูค่า MIC ในขนาด 18-30 ล้านยูนิตต่อวันร่วมกับเจนตามิซิน (Gentamicin) ในขนาด 1-1.5 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัม ทุก 8 ชั่วโมง ในกรณี ค่า MIC มากกว่า หรือเท่ากับ 0.5 ไมโครกรัม/ มิลลิลิตร และระยะเวลาก็ควรเป็น 4-6 สัปดาห์ ในขณะที่ถ้าค่า MIC ตํ่ากว่า หรือเท่ากับ 0.1 ไมโครกรัม/มิลลิลิตร ให้เพนิซิลลิน จี โซเดียม (Penicillin G Sodium; PGS) เดี่ยวๆ ในขนาด 12-18 ล้านยูนิตต่อวัน นาน 2 สัปดาห์ถ้ากรณี ค่า MIC เท่ากับ 0.25 ไมโครกรัม/มิลลิลิตร ให้ เพนิซิลลิน จี โซเดียม (Penicillin G Sodium; PGS) 18 ล้านยูนิตต่อวัน ร่วมกับเจนตามิซิน (Gentamicin) ในขนาด 1-1.5 มิลลิกรัม/ กิโลกรัม ทุก 8 ชั่วโมง โดยให้ เพนิซิลลิน จี โซเดียม (Penicillin G Sodium; PGS) นาน 4 สัปดาห์ และให้เจนตามิซิน (Gentamicin) นาน 2 สัปดาห์

การแพร่ติดต่อโรค 

·    ทางผิวหนัง มนุษย์สามารถติดเชื้อจากการสัมผัสกับ สุกรที่เป็นโรค หรือเนื้อสุกรที่ติดเชื้อ เชื้อจะเข้าสู่ร่างกายผ่านทางบาดแผล รอยถลอก ได้แก่ เกษตรกร ผู้เลี้ยงสุกร คนทํางานโรงฆ่าสัตว์ คนชําแหละเนื้อ สุกร ผู้ตรวจเนื้อ สัตว์บาล สัตว์แพทย์ และผู้ที่หยิบ จับเนื้อสุกรดิบเพื่อปรุงอาหาร กลุ่มคนที่มีหน้าที่ต้อง ชําแหละซากสัตว์ หรือทํางานในโรงฆ่าสัตว์ มีความ เสี่ยงติดเชื้อสูงกว่าคนทั่วไป ผู้ป่วยในต่างประเทศ ส่วนใหญ่ (ทั้งยุโรปและเอเชีย) ติดเชื้อจากลักษณะนี้

·    ทางการกิน จากการบริโภคเนื้อสุกรที่ดิบๆ หรือปรุง สุกๆ ดิบๆ หรือเลือดสุกรที่ไม่สุก ซึ่งผู้ป่วยคนไทย ส่วนใหญ่มักได้รับเชื้อโดยวิธีนี้

·    ทางเยื่อบุตา

การระบาด 

       การรายงานโรค ให้รายงานผู้ป่วยที่สงสัยทุกราย เพื่อการออกสอบสวนโรค รายงานในบัตรรายงานเฝ้าระวังโรค (รง 506) ช่องโรค อื่นๆ โดยดําเนินงานเฝ้าระวังทั่วประเทศ เชื้อสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส ถูกทําลายได้ง่ายด้วยผง ซักฟอก สเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส ที่ปนเปื่อนใน มูลสัตว์ในนํ้า ดิน จะทนต่อความร้อนที่ 60 o ซ. นาน 10 นาที หรือ 50 o ซ. นาน 2 ชั่วโมง แต่ที่ 4 o ซ. สามารถอยู่ได้นาน 6 สัปดาห์ และที่อุณหภูมิ 0 o ซ. ในฝุ่นดินมีชีวิตได้นาน 1 เดือน ในมูลสัตว์นาน 3 เดือน และที่อุณหภูมิห้องใน มูลสัตว์มีชีวิตได้นาน 8 วัน

อ้างอิง

http://www.pidst.net/A233.html

http://www.pidst.net/userfiles/f11.pdf